Van augustus tot november 2023 liep Olivier van den Barselaar stage bij Gebouwinzicht. Als derdejaars student Werktuigbouwkunde heeft hij onderzoek gedaan naar: “Wat is de huidige stand van zaken in de circulariteit van onderhoud aan klimaatsystemen?” Hiervoor is een onderzoek gedaan via interviews met de koplopers en verder het bezoeken van beurzen en congressen in dit thema.
Uit het onderzoek zijn 3 hoofdthema’s gekomen
1. Definitie circulariteit binnen installatietechniek
2. Losmaakbaarheid en modulariteit
3. Leveranciers en bedrijven
In dit blog wordt het resultaat gedeeld van het onderzoek samen met het advies dat is opgesteld naar Gebouwinzicht.
Wat betekend circulariteit binnen installatietechniek
In de R-ladder is goed te zien welke projecten de nu gebeuren en recent gebeurt zijn goed te zien waar ze vallen en welke opties goed zijn voor de huidige stand van zaken. Vooral opvallende punten zijn:
Reduce en refuse waar al wel stappen ontwikkelingen bestaan maar nog lang niet altijd gebruikt worden tenzij de klant hier specifiek naar vraagt. Hier zijn voorbeelden zoals het gebruik van fase veranderende materialen en het gebruik van zonnen wering in de zomer.
Repair en Refurbish wat voor installaties en luchtbehandelingskasten nu al veel gebeurt als onderhoud. Maar gelijktijdig toch ook vaak afhangt van de contracten en het geplande onderhoud die van tevoren is afgesproken.
Recycle en Recover van alle materialen die nu niet terug worden gestuurd naar de leverancier die ze niet aan neemt worden ze nu weer naar de laagste waarde materie en energie teruggebracht. Het is opvallend dat alleen in pilotprojecten een groter deel van de installaties hoger in de R-ladder eindigt maar bij de meeste standaard projecten gebeurt er nog niet veel met de producten.
Bron: Publicatie PBL – CIRCULAR ECONOMY – MEASURING INNOVATION IN THE PRODUCT CHAIN
Losmaakbaarheid en modulariteit
Het woord modulariteit wordt op verschillende niveaus gebruikt, wat verwarring geeft in de mate van circulariteit van klimaatinstallaties, daarom eerst hier een nieuwe definitie
1. Modulair/ aanpasbaar op schaal van het gebouw
2. Modulair schakelbaar van de klimaat installatie als samenwerkend systeem
3. Modulaire bouw van een klimaatinstallatie (bv de ketel als product, of de lbk als product waarbinnen dan modulair gebouwd kan worden.)
Op het onderwerp losmaakbaarheid en modulariteit is op alle schaalniveau’s winst te behalen in onderhoud van klimaatinstallaties.
Een van de dingen die hier meer bij zou helpen is het standaard gebruiken van een oogstkaart die dan beter leesbaar maakt wat het product is een waar het weer nieuw terug zou passen. Als voorbeeld van het schaalniveau 2 is dat het zou helpen om grotere delen van de installaties verder modulair te maken. Het zorgen dat een luchtbehandelingskast, niet alleen voor 1 specifiek gebouw (en dus een specifiek vermogen) wordt ontworpen, maar dat het vermogen aanpasbaar is, waardoor hij beter kan worden onderhouden. Dit verlengt de levensduur van de installatie. Ook zorgt dat hij weer beter geplaatst kan worden wanneer hij gereviseerd in een ander gebouw terecht komt.
Een goed voorbeeld van schaal niveau 3 zijn de filters die los van het frame kunnen waardoor het frame niet meer hoeft te worden vervangen.
Foto filter: www.ventilatieland.nl
Leveranciers en bedrijven
Een van de knelpunten voor een circulaire economie is het kijken naar de hele keten. Voor leveranciers installateurs en andere bedrijven die bezig zijn met de installaties is het moeilijk om te zien wie de verantwoordelijkheid heeft. Ieder bedrijf is bezig met hen eigen stukje zonder een overkoepelende communicatie met de volledige markt. Leveranciers nemen producten nog niet terug en zijn niet voorbereid op een circulaire economie. Het enige moment dat dit wel gebeurd is in pilotprojecten waar nog veel van de communicatie zelf gezocht moet worden.
Voor de samenwerking moet een beter platform gevonden worden. Er zijn nu al diverse initiatieven in de markt, maar tegelijkertijd zijn installateurs ook zelf hun interne platformen aan het bouwen. Synchronisatie van de standaarden in deze platformen wordt in de komende jaren verwacht.
Conclusie
Al met al wijzen de resultaten van dit onderzoek dat de huidige stand van zaken in circulariteit van onderhoud aan klimaatsystemen nog lang niet zo ver is als de rest van de bouwindustrie. Er zijn wel al duidelijk stappen die gezet worden in de goede richting en er is ook duidelijk te zien welke delen nog verbetering nodig hebben. Zo zijn er in de pilotprojecten naar voren gekomen welke communicatie ontbreekt tussen de bedrijven. En is er ook duidelijk dat de klant meer specifiek moet vragen naar circulariteit in de installaties.
Advies aan Gebouwinzicht
Mijn stageonderzoek is afgesloten met een aantal adviezen naar Gebouwinzicht. Het eerste advies is dat er gezocht moet worden naar samenwerking in de markt. En er moet gewerkt worden om een standaard te creëren waar iedereen mee kan werken. Dit is wellicht niet de taak van Gebouwinzicht, maar gebouwinzicht moet wel de ontwikkelingen in de markt in de gaten houden.
Het belangrijkste advies aan Gebouwinzicht is dat bij advisering aan opdrachtgevers nu duidelijk de vraag naar circulaire klimaatinstallaties en de vraag naar Circulariteit in Onderhoudscontracten mee kan gaan nemen. Als de vraag niet gesteld wordt door de opdrachtgevers (de eigenaren) in de bouw, dan kan de markt hierop niet verder ontwikkelen.
Door de R-ladder en de thema’s modulariteit, losmaakbaarheid en oogstkaart/ materialenpaspoort mee te gaan nemen in de vraag van de opdrachtgever, kan de markt in de toekomst toegroeien naar een volwaardige circulaire economie.
Door Olivier van den Barselaar
