BREEAM-NL In Use V6.0.0. heeft een credit over toekomstige aanpasbaarheid, met als doel: “Het waarderen en stimuleren van gebouwen die gebouwd zijn met een bepaalde mate van flexibiliteit en aanpasbaarheid, voor mogelijke wijzigingen in het toekomstig gebruik”.
Het is een credit waar je heel veel kanten mee op kan om te onderbouwen. De vraag is dan ook: “Wat is dan een flexibel gebouw?” “En waarom is het van toegevoegde waarde?”
Wat verstaan we onder een flexibel gebouw?
Flexibiliteit gaat over de aanpasbaarheid van een gebouw. Dit is nodig omdat gebouwen die langer gebruikt kunnen worden duurzamer zijn. In dit geval heeft duurzaam de beide betekenissen van het woord: zowel duurzaam alszijnde ‘durable’ want het gebouw gaat langer mee, maar in dit geval ook ‘sustainable’, want doordat het gebouw langer meegaat zijn er minder nieuwe grondstoffen nodig.
Een mooi voorbeeld hiervan zijn de grachtenpanden in Amsterdam. Deze zijn extreem flexibel. In de Gouden Eeuw gebouwd als pakhuis, later omgebouwd tot luxe woonhuizen, toen werden het kantoren en nu zijn het soms weer woningen. Super flexibel dus!
De inrichting van je gebouw, centrale installaties en het algemene gebruik
Op de afbeelding zijn de shearing layers van Brand te zien. (How Buildings Learn: What Happens After They’re Built, Stewart Brand, 1994). Hierin is te zien dat een gebouw flexibeler is als de verschillende lagen makkelijk van elkaar te scheiden zijn. De levensduur van installaties is bijvoorbeeld veel korter dan de levensduur van de gevel en/of de draagconstructie van een gebouw. Als de functie van een gebouw verandert, wil je eigenlijk ook een andere inrichting en heb je soms ook andere installaties nodig. Een gebouw is flexibel als delen die vergelijkbare economische en technische levensduur hebben los te koppelen zijn van onderdelen die een andere levensduurverwachting hebben.
Voorbeelden van flexibele maatregelen
In de credit staat een tabel met voorbeelden van flexibele maatregelen voor de constructie en gebouwschil, centrale en lokale installaties en de vaste inrichting.
Naast deze voorbeelden hebben we ook een aantal praktijkvoorbeelden om je een beter beeld te geven hoe breed het begrip is:
Positieve voorbeelden die we zijn tegengekomen in de praktijk:
- Een bedrijfshal die in gebruik is door één huurder, maar voorbereid is op twee huurders
- Een school met verschillende radiatorgroepen, zodat de avondschool in 1 klas, gecentraliseerd kan worden bij één radiatorgroep. De rest van het gebouw hoeft niet verwarmd te worden.
Minder flexibele voorbeelden:
- Veranderende cliënten in zorgvastgoed, waardoor de huidige bedden (die veel groter zijn) niet meer door de doorgangen van de kamer passen
- Een multi-tenant gebouw met gebruikers met verschillende openingstijden. Er is één centrale regeling mogelijk voor de verwarming en ventilatie, waardoor het gehele gebouw verwarmd en geventileerd wordt met de gebruiker die de langste openingstijden hanteert.
Per situatie, gebruiker en gebouw zijn dus net weer andere flexibiliteit maatregelen te bedenken. Er is niet één oplossing die voor elk gebouw en het gebruik toepasbaar is in de bestaande bouw. Wel kan je de vaste onderdelen hanteren in elk gebouw: gebouwschil, installaties (centraal en lokaal) en inrichting.
De toegevoegde waarde van een flexibel gebouw
Het gebruik wisselt van tijd tot tijd. Er zijn andere eisen en wensen bij een gebouw, maar lang niet altijd verandert het gebouw. Enerzijds brengt dat praktische beperkingen met zich mee, denk aan het voorbeeld met zorgvastgoed. Anderzijds kan het gevolgen hebben voor de gezondheid van de gebouwgebruiker, bijvoorbeeld een vergaderzaaltje creëren. Een ruimte en de uitgangspunten voor de ventilatie is ontworpen voor 1 à 2 personen, maar nu wordt de ruimte gebruikt als een vergaderzaal met 6 personen.
Een flexibel gebouw zorgt ervoor dat het gebouw kan ‘meebewegen’ met het gebruik. In het voorbeeld van zorgvastgoed bijvoorbeeld door makkelijk te verplaatsen wanden, kolomstructuren, niet te veel draagconstructies in het gebouw (voornamelijk aan de gevel dus), etc. Bij het voorbeeld met het vergaderzaaltje wil je gemakkelijk aan te passen installaties hebben, genoeg ruimte om decentraal te verleggen, genoeg capaciteit in de centrale installatie, etc.
Dat is echter niet altijd mogelijk met een bestaand gebouw. In bestaande gebouw ontkom je er daarom niet aan om naar jouw specifieke situatie en de mogelijkheden te kijken.
Aan de slag met flexibiliteit van een bestaand gebouw
Als je een bestaand gebouw hebt, heb je wellicht geen idee waar je moet beginnen met het inventariseren of een gebouw flexibel is. Het klinkt vaak makkelijker dan het is. Het kan namelijk best tijdrovend zijn en soms is de informatie die je nodig hebt niet beschikbaar.
Flexibiliteit in kaart brengen, begint bij inventariseren. Je kan hierbij een aantal vragen stellen:
- Waarvoor is het gebouw ontworpen?
- Zijn de uitgangspunten bekend?
- Hoe wijkt het gebruik af van het gebruik destijds?
- Zijn er bepaalde klachten die vaker terugkomen?
Het kunnen beantwoorden van bovenstaande punten is al een prestatie. De slag maken naar oplossingen is vaak moeilijk en zal soms ook een (kleinschalige) renovatie vereisen. Het is daarom belangrijk dat je goed kijkt naar de prioritering. Wat is nu echt belangrijk? En wat neem ik mee voor als we gaan renoveren?
Bovenstaande is vaak onderdeel van een breder vraagstuk: hoe goed is mijn informatie vindbaar en hoe actueel is het? Hoe beter je dossier op orde is, hoe beter je bovenstaande vragen waarschijnlijk kunt beantwoorden.
Heb je hulp nodig met dossiervorming bij jouw gebouw(en). Dan kan Gebouwinzicht je daar verder mee helpen. Neem contact met ons op via info@gebouwinzicht.nl
